Begrippenlijst

Bronnen:
Coachen in 90 minuten – Silvia Blankestijn (2013)
Co-actief coachen – Laura Whitworth e.a. (2004)
Het coachingsmethoden boek / Het coachingstechnieken boek – Susan van Ass (2011 – 2012)
Coachen 3.0. Motiverende Gespreksvoering – Sergio van der Pluijm (2018)
He, ik daar…?! – Daniel Ofman (2007)
Time to ACT – Gijs Jansen & Tim Batink (2014)
Praktijkgids voor Coaches – Julie Starr (2006)
De NLP-coach als Inspirator – Peter Dalmeijer en Paul Lenferink (2008)
U lijkt me een vrij hopeloos geval – Adélka Vendl (2011)
Professionele Loopbaan Coaching – Rozemarijn Dols (2015)

Wordt maandelijks aangevuld…

Wat is coaching (onder andere)? 

• toekomstgericht en vanuit een recente ervaring
• professionele begeleiding bij een leer/coachvraag, waarbij de coachee iets wil leren, ontwikkelen, een duidelijk thema, met als doel het beste uit de persoon te halen.
• Belangrijk aspect hierbij is het aanboren en vergroten van iemands potentieel
• Coaching is gericht op interpersoonlijke vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling!!! Dit is gebaseerd op drie pijlers:
  • bewustwording
  • eigen verantwoordelijkheid
  • resultaatgerichtheid
• Het ontwikkelingsproces “Bewustwording + Eigen verantwoordelijkheid nemen + Resultaatgericht denken” verloopt in verschillende fases waarin we nieuwe stof tot ons nemen. Eerst zijn we onbewust onbekwaam, dan zijn we bewust onbekwaam, dan bewust bekwaam en tenslotte is het doel om onbewust bekwaam ergens in te zijn.

3 x Valkuil bij coaching – voor de coach!

• invullen / aangeven van de oplossing aan de coachee;
  • dat is voor de adviseur
  • het maakt je groter dan je coachee, omdat jij het weet
  • het geeft je status, maakt je de expert en geeft je aanzien
  • bv. Door vragen te stellen als: Wat goed voor je zou werken… of Heb je dit al eens geprobeerd … en Je zou dit eens kunnen gaan doen…
• zorgen voor de coachee;
  • dan ga je als coach harder werken en je coachee/client gaat meer achterover leunen en niet meer of minder hard werken -> geeft een luie coachee
• het kan altijd beter - niet tevreden zijn;
  • Op tijd je succes vieren 

3 x Taak van de coach – bij de drie valkuilen

• vragen stellen gericht op bewustwording, die de coachee aan het denken zet.
• je coachee zijn/haar verantwoordelijkheid laten nemen voor zijn/haar eigen proces.
• je coachee aansporen een plan met steppingstones te laten maken en op deze tijdstippen je successen vieren/je plantjes uit je zaadjes oogsten.

De competenties van een coach, het beroepsprofiel van een coach volgens Europese richtlijnen:

• zelfinzicht
• zelfontwikkeling
• verwachtingen/resultaten vastleggen in coachovereenkomst
• rapport maken / relatie leggen met coachee
• zelflerend vermogen van cliënt aanspreken
• doel- en actiegericht
• modellen en technieken gebruiken
• evalueren

Coachen op je gedrag en je houding: waar kom je vandaan en waar sta je nu en waar wil je naar toe bewegen?

• op thema en op doelgroep:
  • loopbaan
  • team
  • kind – gedrag – met/zonder rugzak
  • puber – gedrag – met/zonder rugzak - levenslessen
  • executive
  • dertigers, veertiger, vijftiger, enz
• op context
  • werk-privé balans
  • scheidingen
  • erfenissen
  • conflicten
  • familie & plek in het gezin
  • stress – burn out – bore out
• op werkvorm / methodiek
  • NLP
  • o TA
  • o eCoaching
  • o oplossingsgericht
  • o ACT
  • o Motiverend coaching
  • o Mindful analysis
  • o Provocatief coaching
  • o Outcome model
  • o RET & ABC
• op waarden ambities
  • neurologische niveaus
• op belemmeringen, overtuigingen
• op gedrag dat resultaat in de weg zit
• op je missie en visie

Maak coaching op het werk – on-the-job-coaching – gewoon en dan wordt het ook gemeengoed.

Dit levert coaching op het werk op (werkplekmanagement)

• een prettige sfeer op
• een waardevollere onderlinge verhouding met collega’s
• een gevoel van zingeving op je werk en verbinding voelen tussen organisatiewaarden en je eigen waarden
• een verhoging van je intrinsieke motivatie
• een pro-actievere houding ten aanzien van je interne klanten en je externe klanten
• een flexibelere insteek ten aanzien van veranderingen (die in sommige gevallen nu eenmaal op je werkplek doorgevoerd zullen worden…)

De fair witness houding van je coach herken je doordat zij:

• met aandacht en compassie luisteren, vanuit het hart, met werkelijke aandacht: A.A.R.D.E.
• waar je Aandacht aan geeft, trek je Aan, Reflecteer daarop, je begrijpt je eigen Dynamiek en je voelt je eigen Energie 
• de ander de tijd geeft om in actie te komen… geduld is een schone deugd
• gegronde houding 
• mentale houding Jij bent oké en Ik ben oké
• emotionele houding door irritaties buiten de deur te houden
• Ze levert kwaliteit en ze is kwaliteit. Daarnaast bezit ze de juiste kennis en de vaardigheden die iemand echt verder kunnen helpen. Haar grondhouding ademt kwaliteit uit met de beroepsethiek als fundament.en holistische houding op het proces van je coachee

Wat absoluut niet mag ontbreken in de toolkit van een coach is:

• LSD = luisteren, samenvatten en doorvragen – het stellen van rake vragen
• NIVEA = niet invullen voor een ander
• ANNA = altijd navragen, nooit aannemen
• OMA = oordeel, mening en aannames (thuislaten)
• GEK = geloof in (eigen) kunnen, enthousiast, kennis nodig om uit te voeren
• OEN = open, eerlijk en nieuwsgierige houding
• DOM = je hebt nodig een doel, oplaadpunten en mensen om je heen om je gelukkig te voelen (Patrick van Hees gelukscoach)

LSD – de cliënt leert door het samenvatten en het doorvragen, zijn eigen coachvraag te analyseren, te verschuiven, te verdiepen of zelfs te verhelderen. Zodra dit gebeurt is het coach traject ook zo goed als ten einde, de zelfredzaamheid van je cliënt is geactiveerd en neemt het over, dat was ook altijd de bedoeling vanaf dag 1.

Mijn voorkeur voor het volgen van een coachtraject is volgens het Outcome model: 

1. onderzoeken van de huidige situatie – neem hier de tijd voor, reflecteren op eigen handelen
2. bepalen van de gewenste situatie vanuit reflectie op huidige situatie via BE SMARTI (naar Blankestijn: Bezieling - Energie - Specifiek - Meetbaar - Acceptabel - Realistisch - Tijdgebonden - Inspirerend)  
3. verkennen van hulpbronnen en opties – brainstorm erop los, hoe meer opties hoe beter… mindmappen, kernkwadrant invullen voor de haalbaarheidscheck
4. het benoemen van je belemmeringen - wat houdt je tegen en waar staat dat voor?
5. het maken van een actieplan 
6. toetsen en evalueren van het actieplan

Werkvormen die je bij mij kunt verwachten:

• schaalvragen en schaalwandelen
• future perfect: wandel van huidige situatie naar gewenste situatie in kleine stapjes over een denkbeeldige lijn van 0 naar 10 en terug
• coachen op kwaliteiten die nodig zijn bij de competenties/vaardigheden
• werk en speel met kaarten (kwaliteiten, kernkwadrant, engelen, dieren, kleuren, e.t.c…)
• coachen vanuit 1 e , 2 e en 3 de positie – daag je coachee uit zich in te leven in de ander. Hoe zou hij dan reageren op de huidige situatie?
• Houd een emotiedagboek bij. Houd een dankbaarheidsdagboek bij.
• Geweldloze communicatie : emoties versus gedrag
• Provocatie om er een soep van te maken …
• Mindfulness oefeningen doen samen en meegeven om thuis en op werk te doen
• Herkaderen: inhoud, context en of betekenis
• Collages maken – mindmap

Loopbaancoaching (Rozemarijn Dols - 2015) – het hoe en het wat…aandachtsgebieden waarop het een rol heeft:

• Matching = welke persoon past het beste bij of in welke functie?
• Ontwikkelproces als loopbaan; je werkt om je te ontwikkelen.
• Loopbaankwesties als gevolg van een keuzeprobleem.
• Begrenzingsissues als sociale klasse, sekse, etniciteit -> hier vallen de meer maatschappelijke kwesties onder.
• De werknemer/werkzoeker wordt meer als ondernemer gezien om zijn eigen loopbaan vorm te geven.

Bij loopbaancoaching staat de vraag van de cliënt centraal, op het gebied van:

• Zelfanalyse: wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik?
• Omgevingsanalyse: waar vind ik dat? En hoe kom ik daar?
• Waarom zit ik hier?
• Wat is de aanleiding voor dit traject?
• Hoe zit ik hier/hoe zit ik erbij?
• Hoe verwerk ik (deze) tegenslag?
• Welke Competenties zijn er nodig (persoonlijke effectiviteit, vergroten van je flexibiliteit, invloed kunnen uitoefenen, het nemen van verantwoordelijkheden).

Loopbaanvraagstukken kunnen positief als negatief geïndiceerd zijn (Rozemarijn Dols - 2015).

• negatief geïndiceerd komt voor bij vertrek, fusie, ontslag
• positief geïndiceerd heeft betrekking op groei, binden, ontwikkeling, talent, competenties
• vanuit cliënt geïndiceerd, dat houdt in dat je als cliënt een POP traject mag volgen
• vanuit organisatie geïndiceerd houdt in dat er een vernieuwde of andere koers gevaren gaat worden waarbij er een vernieuwde invulling van functies gedefinieerd nodig is.

Elke loopbaan wordt continue beïnvloed door verschillend zaken.

• Zoals de wens van werkgevers om personeel aan zich te binden. Hierbij speelt de motivatie, zowel intrinsiek als extrinsiek van de medewerker een rol.
• de wens van de medewerker om door te stromen naar een andere functie binnen het bedrijf; dit kan naar aanleiding van een vervulling van een interne sollicitatie procedure of op verzoek van de werkgever door fusie waarbij sommige functies wegvallen.
• Uitstroom: naar aanleiding van een fusie, boventalligheid, wordt een outplacement traject opgestart. Hierbij is de tendens dat deze steeds korter duren en waarbij het resultaat sneller gerealiseerd moet worden.
• HNW: het nieuwe werken omvat flex werken, en is van invloed op werkprocessen, op interne communicatie, is meer en meer tijd- en locatie onafhankelijk. HNW vraagt om vernieuwde competenties, meer zelfstandig
  werken, meer kunnen delegeren door de manager, anders samenwerken, meer online werken, eigen verantwoordelijkheid nemen wordt meer van belang en het onderlinge vertrouwen in elkaar speelt een grotere rol. De balans werk-privé wordt nijpender en steeds belangrijker om te bewaken door beide partners.
• Coachen van partners met twee carrières en een gezin is in opmars.
  • Herkenbaar aan prikkelmoeheid, keuzestress, behoefte aan persoonlijke ontwikkeling, alles uit het leven willen halen en te herkennen aan zowel werk- als leefdruk.

Werk – betekenis van werk:

• zorgt voor inkomen
• maakt iemand financieel zelfstandig
• zorgt voor financiële onafhankelijkheid
• voorziet in sociale contacten
• geeft voldoening
• vergroot je persoonlijke waardering
• geeft je nieuwe ervaringen
• is een belangrijke ondersteuning bij het creëren van/invulling geven aaneigenwaarde, structuur en een routine in je dagelijkse leven

Het verliezen van werk heeft meer impact dan alleen het verlies van inkomen, wat ook niet onbelangrijk is. Loopbaancoaching kan ondersteuning bieden bij de begeleiding van de uitstoom met aandacht voor het verlies en het effect van dit verlies op de persoon en zijn omgeving. Gekeken wordt naar zingeving, balans en re-integratie.

De coach dient volgende vaardigheden te hebben bij outplacement traject/re-integratie traject:

• Kunnen omgaan bij het verwerken van het verlies
• Kunnen bijstaan bij het herstellen van het zelfvertrouwen
• Kunnen schetsen van toekomstperspectieven
• Kunnen begeleiden bij het voorbereiden op sollicitaties
• Aandacht geven aan maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Hoe ziet straks de arbeidsmarkt er uit? Welke sites zijn het waard om doorgespit te worden?
• Werkpunt.nl - Welke branches, beroepen en functies zijn straks nodig en welke nu?
• Zelfsturend vermogen van de cliënt ontwikkelen.
• Zingeving bij levensvragen en levenscoaching; combineren van alle ambities - volg je eigen interne meetlat.
• Competentie georiënteerd begeleiden van je cliënt.
• Balans bewaken en balans signaleren tussen burn-out en bore-out

Daarnaast is het kunnen prioriteren een fijne habit. Doe dit dagelijks en je zoeft door je dagelijkse beslommeringen heen. In combi met een pakket aan stress hanteringen en het beoefenen van een zekere dosis aan time management en je voelt je elke dag weer in flow met je bio ritme. Is dit een wens of kan dit werkelijkheid zijn?

Bij het re-integreren is het belangrijk om je belastbaarheid continue te kunnen monitoren.

Wat kun je nog aan? Wat wil je echt nog doen? Waar loop je tegenaan? Wat zijn in concreto je beperkingen? Welke stappen zijn er nodig zodat je weer zorgvuldig kunt terugkeren op je werkplek of met dezelfde zorgvuldigheid naar een werkplek op zoek gaan buiten de organisatie of op een andere afdeling.

De coach zet daarbij haar vaardigheden in om je te ondersteunen in het in contact komen met je drijfveren op zo’n manier dat jullie die samen kunnen vertalen naar de arbeidsmarkt. Je drijfveren zijn indicatoren voor je waarden. En je waarden helpen je bij het uitleven van je competenties en deze voeden je talenten. Wat heb je allemaal in huis? Wat wil je daarmee? Hoe ga je daar je ‘perfecte’ job bij vinden? 

Big Five hoort in basispakket vaardigheden loopbaancoach

• negatieve emotionaliteit / instabiliteit – angst agitatie depressie somber sociale angst impulsief kwetsbaar
• extraversie hartelijkheid sociabiliteit dominantie assertiviteit energieavonturisme vrolijk
• openheid intellectuele autonomie originaliteit fantasie verbeelding esthetiek schoonheid emotionaliteit gevoelens veranderingen variatie intellectuele nieuwsgierigheid waarden
• altruïsme vriendelijkheid hoe ga je om met polariteit goed voor jezelf zorgen versus zorgen voor anderen vertrouwen oprechtheid integriteit zorgzaamheid bescheidenheid medeleven medemenselijkheid
• conscientieusheid gewetensvolheid hoe zorgvuldig ben je? doelmatigheid resultaatgerichtheid ordelijkheid structuur betrouwbaar ambitie presenteren zelfdiscipline bedachtzaamheid zelfredzaamheid

MBTI – de carrière code volgens Marlies Brenters

• extravert versus introvert E I
• sensing versus intuition S N (zintuiglijk – intuitie)
• thinking versus feeling T F
• judging versus perceiving J P (planmatig – organisch)

IJsberg model:

• zichtbaar boven de waterspiegel:
  • iemands kennis en gedrag
• onzichtbaar onder de waterspiegel:
  • zelfbeeld – zelfconcept (het geheel aan ideeën, beelden, gevoelens, fantasieën en angsten over jezelf) – zelfconceptverheldering (het bevorderen van de ontwikkeling van een helder, positief en realistisch zelfconcept)
  • normen en waarden
  • drijfveren
  • beschermingsmechanismen
  • belemmeringen overlevingsmechanismen
  • overtuigingen en
  • mogelijke trauma’s

Waarden :

wat vind je belangrijk? Wat waardeer je enorm? Waarden prioriteren met behulp van hulpmiddelen zoals:

• Hofstede & Quinn – basisbehoefen en loopbaanankers
• Waarden: traditie – macht – uitdaging – vernieuwing – expressie – harmonie – bescheidenheid
• Kernkwadrant van Ofman

Drijfveren :

• egodrijfveren – te beschouwen als je persoonlijke basisbehoeften
• ontwikkelingsdrijfveren
  • leren en intellectuele groei onder
  • behoefte aan invloed – geldingsdrang
  • stellen van doelen
  • benutten van kernkwaliteiten
• zielsdrijfveren – richten zich op wat je echt belangrijk vindt. Wat maakt je leven de moeite waard? Handelen vanuit een zielsdrijfveer komt anderen ten goede.
  • dit zijn dromen, doelen, idealen, creatieve aspiraties, waarden en visie
  • management drives, real drives, loopbaanvoorkeuren, energiebronnen en stressoren

DVK model – denken (analytisch vermogen) , voelen (relationeel en empatisch), kracht (operationele en persoonlijke kracht). Operationele kracht uit zich in organiseren, initiatief tonen, plannen. Persoonlijke kracht laat zich zien in hoe stevig je in je schoenen staat, je fundament en hoe stress bestendig je bent.

Motiverende Gespreksvoering - 6 fasen van gedragsverandering (Sergio van der Pluijm 2018)

• voorbeschouwing en voordelen van huidig/nieuw gedrag
• overpeinzing – twijfel bij nadeel
• besluitvorming – balans opmaak
• uitvoering – experiment van nieuw gedrag
• handhaving – volhouden van nieuw gedrag
• terugval…reflectie

Verandertaal = zelfmotiverende uitspraken van je cliënt.
Behoudtaal = ja, maar… Hoopverlener…
SOCA = samenwerken, ontlokken, compassie, acceptatie
ORBS = open vragen stellen, reflectief luisteren, bevestigen, samenvatten
WeRKeN = willen, redeneren, kunnen, noodzaak
CASH = commitment, actietaal, stappen zetten, hoop houden (hoopverlener)

Rapport maken – 5 a Attitude coach – aansluiten, aandacht, autonomie, authenticiteit, appreciatie

Het loopbaantraject : 

Wat komt ter sprake tijdens het intake gesprek:

• met de opdrachtgever: de aanleiding, het waarom van het traject, wat is de vraag, weet de client niet meer wat hij wil, wat is er aan vooraf gegaan, wat zijn de verwachtingen, wat is het belang voor de organisatie, wat wil de client zelf, wat zijn de consequenties.
• met de client: zelfde vragen als voor de opdrachtgever, plus daarbovenop kennismaken en introductie traject, beschrijving van de huidige situatie, beschrijving van het verleden voorafgaand aan de huidige situatie, formuleren van doelen en de afronding.

Loopbaanassessment

• intelligentietest
• persoonlijkheidsonderzoek
• belangstellingsvragen
• simulatie opdrachten
• rollenspellen

Fundament rol van de coach

• accepterende + congruente + empatische houding
• congruent: niet gehinderd door eigen onzekerheden, frustraties en twijfels
• specialist/detective rol: afstandelijk, analyseren van modellen, verhelderen, in kaart brengen
• facilitator: hulpmodel bij zelfinzicht, inlevend vermogen, psychologisch inzicht, LSD
• trainer/docent: leren vaardigheden, interpreteren, confronteren, in beweging brengen en houden

Positief her-etiketteren:

negatieve connotatie/grondtoon vervangen door neutrale of positieve connotatie bv mbv kernkwadrantmodel van Ofman.

Psychosociale stressfactoren:

• Relatieproblemen
• Arbeidsconflicten
• Problemen met kinderen/pubers
• Faalangst
• Ziekte

Wanneer een persoon disfunctioneel reageert op de psychische overbelasting kan er een aanpassingsstoornis ontstaan, ook afhankelijk van het coping mechanisme van de cliënt. Hoe kan iemand omgaan met tegenslag. Hoe sterk is de frustratie-motivatie spier getraind?

Overspannenheid uit zich in het gevoel absoluut geen energie meer te hebben en daardoor geen inspanning meer te kunnen leveren. De stressfactoren hebben zich zodanig opgestapeld dat een weekendje rust alleen niet meer genoeg is.

Dit komt voor op emotioneel niveau (boos, verdriet), op gedragsniveau (onzorgvuldig, fouten maken), op lichamelijk niveau (vermoeid, hoge bloeddruk) en op geestelijk niveau (verward, vergeetachtig).

Bij re-integreren is het belangrijk de belastbaarheid van de client te checken, door te vragen naar:

• vragen naar hun welbevinden
• is er sprake van bepaalde klachten, anders dan anders
• hebben er bijzondere gebeurtenissen plaatsgevonden die meer dan normaal energie gekost hebben
• heb je zelf het vermoeden dat de klachten die je hebt verband houden met het werk dat je doet?
• Kun je toelichten wat het effect van de symptomen zijn op je vermogen om je werk of andere dingen te doen? Wat lukt niet meer en wat nog wel?

• hoe ga je om met emoties en spanningen?
• Hoe ga je om met nare gebeurtenissen?
• Hoe neem je deze gebeurtenissen gewaar?
• Hoe interpreteer je deze gebeurtenissen?
• Hoe reageer je er vervolgens op?
• Wat is je coping mechanisme?
• Ervaar je deze als effectief of minder effectief?

Tijdens een loopbaantraject wordt er veel van de cliënt gevraagd.

Zoals, kunnen zelf reflecteren, afstand kunnen nemen, over voldoende concentratie beschikken, een goede conditie hebben, lange adem, zich kunnen openstellen voor wat er mogelijk is, oude waarden en ideeën durven loslaten, contact durven leggen, durven praten, zich willen oriënteren en ervan uit willen gaan dat er nog een toekomst bestaat. Hiervoor heb je als cliënt een sterke mentale conditie nodig.

Daarnaast is het ook prettig om als cliënt enigszins creatief te zijn, nieuwsgierig naar wat er is en wat er komen gaat, keuzes durven maken, marktbenaderbaar zijn, succesvol zijn in gesprekstechnieken voor het doen van sollicitatiegesprekken, enthousiast kunnen zijn, kunnen relativeren en kunnen accepteren.